କୁମ୍ଭକର୍ଣ୍ଣଙ୍କ ନାମ କହିବା ମାତ୍ରେ ଆମ ମନକୁ ବହୁତ ଶୋଇଥିବା ଏବଂ ବହୁତ ଖାଉଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ପ୍ରତିଛବି ଆସେ । ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ରାମାୟଣର ଏହି ଚରିତ୍ରଟି ବହୁତ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୋଇପାରିଛି । ରାମାୟଣଙ୍କ ଅନୁଯାୟୀ କୁମ୍ଭକର୍ଣ୍ଣ ରାବଣର ସାନ ଭାଇ ଥିଲା । ସେ ଋଷି ବିଶ୍ୱବା ଏବଂ ରାକ୍ଷସୀ କୈକସୀଙ୍କ ପୁତ୍ର ଥିଲେ । କୁମ୍ବକର୍ଣ୍ଣଙ୍କ ପ୍ରକୃତ ନାମ ଆପଣ ଜାଣନ୍ତି କି? କୁମ୍ବର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ପାତ୍ର ଏବଂ କର୍ଣ୍ଣ ହେଉଛି କାନ । ପିଲାଦିନରୁ ସେ କୁମ୍ଭକର୍ଣ୍ଣ ନାମରେ ନାମିତ ହୋଇଥିଲେ ।
କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅନୁଯାୟୀ କୁମ୍ଭକର୍ଣ୍ଣଙ୍କ ପିତାଙ୍କ ତିନି ପୁଅ ରାବଣ, କୁମ୍ଭକର୍ଣ୍ଣଏବଂ ବିଭୀଷଣ ଥିଲା । ତାଙ୍କ ପିତା ତାଙ୍କୁ ତପସ୍ୟା କରିବା ପାଇଁ କହିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ତପସ୍ୟା ରେ ପ୍ରସନ୍ନ ହୋଇ ବ୍ରହ୍ମା ତାଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ଉପସ୍ଥିତ ହେଲେ ଏବଂ ଦେବତାମାନେ ମାତା ସରସ୍ୱତୀଙ୍କୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କଲେ ଯେ ଯେତେବେଳେ କୁମ୍ଭକର୍ଣ୍ଣବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ଠାରୁ ବରଦାନ ମାଗିବେ ଆପଣ ଦୟାକରି ତାଙ୍କ କଣ୍ଠରେ ବସିଯିବେ। ମାତା ସରସ୍ୱତୀ ସମସ୍ତଙ୍କ ପ୍ରାର୍ଥନାକୁ ଗ୍ରହଣ କଲେ ଏବଂ ସେ କୁମ୍ଭକର୍ଣ୍ଣଙ୍କ କଣ୍ଠରେ ବସିଲେ । ଯେଉଁଥିପାଇଁ କୁମ୍ଭକର୍ଣ୍ଣ ବର ମାଗିବା ମାତ୍ରେ ଇନ୍ଦ୍ରାସନା ବଦଳରେ ନିଦ୍ରାସନ ତାଙ୍କ ପାଟିରୁ ବାହାରିଗଲା । ଆଉ ବ୍ରହ୍ମା ତାଙ୍କ ଇଚ୍ଛା ପୂରଣ କଲେ।
ଯେତେବେଳେ କୁମ୍ଭକର୍ଣ୍ଣଏଥିରୁ ଅନୁତାପ କଲେ, ସେତେବେଳେ ସେ ଭଗବାନ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କୁ ଅନୁରୋଧ କରିବା ଆରମ୍ଭ କଲେ, ତା’ପରେ ଭଗବାନ ବ୍ରହ୍ମା ଏହି ସମୟକୁ ଛଅ ମାସକୁ ହ୍ରାସ କଲେ, ଯାହା ପରେ ସେ ୬ମାସ ଶୋଇବେ ଏବଂ କେବଳ ଗୋଟିଏ ଦିନ ଜାଗ୍ରତ ରହିବେ, ଯାହା ପରେ ସେ ପୁନର୍ବାର ଶୋଇଯିବେ । କୁମ୍ଭକର୍ଣ୍ଣଙ୍କୁ ଭଗବାନ ବ୍ରହ୍ମା ଏହା ମଧ୍ୟ କହିଲେ ଯେ ଯଦି କେହି ତାଙ୍କୁ ବଳପୂର୍ବକ ଜାଗ୍ରତ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି, ତେବେ ଏହା କୁମ୍ଭକର୍ଣ୍ଣଙ୍କ ଜୀବନର ଶେଷ ଦିନ ହେବ। ଭଗବାନ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ଏହି କଥା ସତ୍ୟ ହେଲା ଯେତେବେଳେ ରାବଣ ଯୁଦ୍ଧରେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀ ରାମଙ୍କୁ ହରାଇବା ପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ କରୁଥିଲେ ସେତେବେଳେ ରାବଣ କୁମ୍ଭକର୍ଣ୍ଣକୁ ଜବରଦସ୍ତ ଜାଗ୍ରତ କରି ସାହାଯ୍ୟ ମାଗିଲା, ସେହି ଦିନ କୁମ୍ବକର୍ଣ୍ଣଙ୍କ ଯୁଦ୍ଧରେ ମୃତ୍ୟୁ ହେଲା।
କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅନୁଯାୟୀ କୁମ୍ଭକର୍ଣ୍ଣ ତାଙ୍କ ଭାଇମାନଙ୍କ ଠାରୁ ଅଧିକ କଠୋର ତପସ୍ୟା କରିଥିଲେ ଯେଉଁଥିପାଇଁ ଭଗବାନ ବ୍ରହ୍ମା ପ୍ରସନ୍ନ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ନିକଟକୁ ଆସିଥିଲେ।
